Objectgerichte
meditatie is gericht op (de beschouwing van) een object
of een figuur, bijvoorbeeld God, een kaarsvlam of de natuur.
terug
Objectvrije meditatie
is niet gericht op een object of een figuur. Vormen van
objectvrije meditatie zijn bijvoorbeeld transcendente
meditatie, vipassana en Zen-meditatie.
Als meditatie object-gericht is, kan
het evengoed de bedoeling zijn te komen tot een bewustzijnstoestand
die vrij is van het object, wat de Ashtavakra Samhita
bijvoorbeeld voorstaat.
Als men zich in de objectgerichte meditatie
concentreert op een object van devotie, bijvoorbeeld
een godheid, of een soetra van Boeddha, dan doet men
dit om met die ene devotie alle onrustige emoties uit
te sluiten. Als men de aandacht focust op een neutraler
object zoals bijvoorbeeld een kaarsvlam (trataka) of
op de ademhaling, dan is dit omdat op die manier alle
gedachten worden geweerd. Zo komen mettertijd gedachten
en emoties tot rust en ontstaat er een toestand van
getuige zijn. Deze getuige is zelf geen object. Men
kan deze getuige niet als dusdanig leren kennen, met
behulp van de zintuigen, maar men kan wel de getuige
ervaren en tenslotte worden.
Deze getuige is volgens swami Sivananda
van Rishikesh, India, het ware 'IK', dat ook wel Atman
wordt genoemd - Christenen zouden het de Ziel noemen
- en dat de drijvende kracht is achter ons bestaan.
Het Atman is dat wat denkt via het verstand, ziet via
de ogen, eet via de mond, hoort via de oren, ruikt via
de neus en voelt via het lichaam, maar onberoerd blijft
bij alles wat via deze zintuigen wordt waargenomen.
Dit ware 'IK', het bewustzijn dat enkel getuige is,
is in alle mensen aanwezig. Door voortgezette meditatie
versmelt Atman met Brahman.
Het Nederlandse woord "adem" en het
Duitse werkwoord atmen hebben waarschijnlijk
dezelfde oorsprong als het Sanskriet atman.
In de bijbel blaast God met zijn adem een mens van klei
leven in. Hij "bezielt" daardoor de mens. Deze bezieling
is de goddelijke vonk, het bewustzijn dat via meditatie
kan groeien tot atman en mettertijd kan terugkeren tot
God (Brahman).
Gautama de Boeddha vermeldt 84.000
verschillende paden die naar verlichting kunnen leiden
en alle zijn meditatief.
terug
Meditatie is een woord
dat dezelfde origine heeft als de woorden medicijn
en remediëren.
Osho beweert in zijn meditatiehandboek
dat meditatie een medicijn voor lichaam, emoties en
geest is. Een groeiend aantal studies lijkt deze stelling
te bevestigen. Volgens Osho en andere leraren zoals
Gurdjieff en Li Hongzhi is meditatie een methode voor
het remediëren van de oriëntatie van de geest.
Volgens hen zijn de moeilijkheden die mensen in hun
leven tegenkomen in oorsprong te wijten aan een oriëntatie
van hun geest naar zichzelf toe. Met andere woorden,
mensen hebben een ego dat te veel denkt in termen van
eigen belang. De heroriëntering bestaat hierin
dat mensen meer aan het welzijn van anderen de voorkeur
beginnen geven dan aan dat van henzelf. Ook in het Christendom
is deze aanbeveling heel duidelijk aanwezig. Maar in
het Boeddhisme evenzeer en in het meer recente Falun
Gong eveneens. Als Joods-christelijk gedachtengoed is
de middenzin van Leviticus richtinggevend: 'de andere
beminnen zoals jezelf en God (JHWH) beminnen boven alles.'
In de christelijke mystiek is de drieëenheid motief,
model en motor van het geestelijk leven.
Een mogelijke definitie van meditatie
is dus:
- Meditatie
is een methode tot reinigen en versterken van het
lichaam, tot kalmeren en evenwichtiger maken van emoties
en tot een heroriëntatie van de geest van zichzelf
naar anderen toe.
terug
Het
Hindoeïsme en Boeddhisme geven aan dat een mens een
wereldbeeld kan hebben dat ver van de werkelijkheid afstaat,
zo ver dat het verstoken is van licht (=inzicht). De mens
is volgens deze leringen door een sluier van illusies
omgeven die de ware toestand van de wereld aan het zicht
onttrekt. Deze sluier noemen ze Maya een Sanskriet woord
voor illusie. Volgens deze Indische en Chinese leringen
worden mensen geboren omdat ze karma hebben, karma dat
hem/haar aan de aarde bindt. Het is echter niet de bedoeling
van het menszijn om zich met het aardse alleen tevreden
te stellen; menszijn is volgen deze leringen een kans
die men krijgt om door middel van meditatie dit karma
te verwijderen.
Dit levert een tweede definitie van
meditatie op:
- Meditatie
is een methode om karma ongedaan te maken, d.w.z.
om de karmische bindingen die mensen aan de aarde
kluisteren door te knippen, waardoor de sluier van
illusie (Maya) verdwijnt en het bestaan zoals het
werkelijk is zich aan hen openbaart.
Boeddhisten
zeggen het zo: een meditatieve toestand bereikt men
pas als men alle gebondenheid en verbondenheid met aardse
begeerten loslaat. Bij hen is het sleutelwoord "onthechting".
terug
Meditatie
kan een methode zijn waarmee de mens zichzelf veredelt
en verheft. Het doet denken aan de zoektocht van de middeleeuwse
alchemisten naar de steen der wijzen, nodig om lood te
kunnen veranderen in goud. Het doffe lood is een symbool
voor de toestand van de een in zichzelf gekeerde, egoïstische,
van het licht afgekeerde, verduisterde geest. Het blinkende
goud staat voor de mens met een bevrijde, ongebonden en
verlichte geest.
De Soefis kennen dit
begrip ook. Ook bij hen staat het zoeken naar de transformatie
van een onedel metaal in een edel metaal model voor
een spiritueel proces. In plaats van lood gebruiken
zij kwikzilver. Kwikzilver is een vloeibaar metaal,
dat altijd in beweging is, net zoals 's mensen emoties
en gedachten. In de Soefi-alchemie wordt van het kwikzilver
eerst zilver en daarna goud gemaakt. De geest en de
emoties worden gestild. Het voor dit veranderingsproces
onmisbare ingrediënt, de katalysator, is vuur of
warmte, wat bij de Soefis een symbool is voor liefde,
liefde voor de anderen, liefde tot God. Bij hen zien
we dus ook dat de heroriëntering van zichzelf naar
de anderen toe noodzakelijk is om als mens te veredelen
en deugdzamer te kunnen leven. Liefde tot de mensen
en de liefde tot God is bij de Soefis wat bij de Alchemisten
de steen der wijzen is. Volgens de Soefis maakt enkel
de liefde het leven de moeite waard. Daarom noemen zij
hun methode van meditatie "de alchemie van het geluk".
Meditatie als methode
van alchemistische transformatie ter bevrijding van
de menselijke geest, kan dus ook worden gezien als een
streven naar geluk. In Falun Gong wordt er geen onderscheid
gemaakt tussen het spirituele hart en de geest. De Soefis
zijn het daamee eens, want volgens hen ontdekt alleen
een bevrijde geest wat liefde is, een liefde die vervolgens
uitstraalt vanuit het gezuiverde hart.
terug
Osho noemt de aarde
"het Paradijs van de lotus". Hij ontleent deze beeldspraak
aan het Zen-boeddhisme. De lotus is een bloem die onder
water, in het duister, in de modder, wortel schiet en
opgroeit naar de oppervlakte toe. Van zodra ze boven water
uitkomt ontvouwt ze zich onder invloed van het licht van
de zon. De modder is symbolisch voor de moeilijkheden
die men op aarde tegenkomt, het donkere water staat voor
de pijnlijke emoties die daardoor worden teweeg gebracht.
Het openvouwen van de lotus boven het water, onder invloed
van de zon, staat voor de bevrijding van alle zorg en
voor het vinden van het geluk, de liefde en het licht.
Van Jesus wordt gezegd dat hij op het water kon wandelen.
Dit lijkt eveneens te wijzen op een overwinnen van emoties
en moeilijkheden na het bereiken van diep inzicht. Ook
in het Hindoeïsme vindt men deze thematiek terug:
de hindoegoden worden allen afgebeeld met lotusvoeten
of zittende op een opengevouwen lotus ten teken van bevrijding
van aardse zorg.
terug
Extremisme is het kiezen en aanhangen
van het ene of het andere deel van een paar van tegendelen.
Als men bijvoorbeeld zegt dat mensen bewust leven, dan
neemt men een extreem standpunt in. Beweert men het tegenovergestelde,
namelijk dat niemand bewust leeft, dan is dat een even
extreem standpunt. Volgens het Boeddhisme is de waarheid
zoek als men in een betoog te absoluut is. De waarheid
is schuw van extremisme, en verbergt zich tussen de twee
extremen in.
Extremisme kan men bijvoorbeeld vinden
in het Midden-Oosten, waar de Joden één
bepaald standpunt verdedigen, en de Palestijnen het
tegenovergestelde standpunt. Thesis, antithesis. De
waarheid kan enkel duidelijk worden in de synthesis
die meer is dan een louter compromis omdat ze beide
tegendelen samenbrengt tot één complementair
geheel. Meditatie is het vinden van het midden tussen
twee tegendelen, waardoor inzicht in de complementariteit
van de tegendelen ontstaat en de onverzoenlijkheid van
de dualiteit in de synthese verdwijnt.
Een andere manier om dit te bekijken
is deze: als men voorstander is van een bepaalde stelling
houdt men er gedachten, emoties en handelingen op na
die lijnrecht staan tegenover de gedachten, emoties
en handelingen van diegene die voorstander is van de
tegenovergestelde stelling. Met andere woorden, identificatie
ligt aan de basis van discussie, argumentatie en strijd.
Het midden houden tussen deze twee stellingen in betekent,
dat men geen woorden, emoties of daden meer kan vinden
om wat dan ook te verdedigen. In dit midden vindt men
dus rust en stilte. Volgens het Boeddhisme is het precies
dit bewaren van het midden, en van de gelijkmoedigheid
die er het gevolg van is, wat de essentie van meditatie
uitmaakt. Jiddu Krishnamurti noemt deze meditatieve
ingesteldheid "keuzeloos bewustzijn" (choiceless awareness).
Dit keuzeloos gewaar zijn vindt men terug bij Vipassana
(wat "inzicht" betekent of "zien wat is", in Pali, de
taal van Gautama de Boeddha). Bij Vipassana is men zich
bewust van alle opkomende gedachten en emoties maar
laat men ze zonder meer aan zich voorbij gaan. Men hecht
er geen belang aan en kijkt er afstandelijk naar, alsof
ze aan iemand anders toebehoren, of als naar een wolk
die aan een heldere hemel voorbijdrijft.
terug
Volgens de geschiedkundige uit de
Griekse oudheid, Plutarchus, stond er boven de ingang
van de Orakel van Delphi tempel, toegewijd aan de zonnegod
Apollo, "Gnothi se auton", wat Grieks is voor "Ken Uzelf".
Plutarchus kan het weten want hij was één
van diegenen die instonden voor het goede beheer van de
tempel. Het advies van Ramana Maharshi sluit hier perfect
bij aan. U zelf leren kennen houdt volgens hem in, dat
men aan zelfonderzoek doet en hij gaf daartoe aan zijn
discipelen een heel simpele methode. De methode bestaat
hierin dat men, telkens er een gedachte, emotie of drang
tot handelen opkomt, men zich de vraag stelt "wie heeft
die gedachte, emotie of drang?". Het antwoord luidt natuurlijk
"ik". De tweede vraag die men zich vervolgens moet stellen
is "wie is die ik?". Het is niet de bedoeling om op deze
laatste vraag het definitieve antwoord te geven. Waar
het op aan komt is, dat iemand die voor deze meditatie
kiest met deze vragen alle opkomende gedachtenassociaties
en emotiestromen voortdurend onderbreekt en de aandacht
verlegt naar een beschouwen van de bron van al deze activiteit.
Mettertijd stilt deze meditatie de gedachten en emoties
en voelt men de bron van het ik in het spirituele hart,
dat volgens Ramana Maharshi ter hoogte van het fysieke
hart ligt, maar aan de rechterkant van de middenlijn.
Volgens hem verwerft men zelfkennis niet door antwoorden
te vinden op gestelde vragen, maar doordat men voorbij
alle antwoorden rust vindt in het spirituele hart, waar
stilte heerst. "TAT svam asi" zegt de Chandogya Oepanishad:
"DAT (Atman) is wat u bent". In het vinden van stilte
ontdekt de mens volgens de Oepanishaden dat hij een onsterfelijke
Atman of Ziel heeft en bereikt hij een bewustzijnstoesand
waarin alles in het universum met elkaar tot een eenheid
is verweven. Deze onsterfelijkheid is het "Goud" waarnaar
de Alchemisten zo ijverig zochten.
terug
Het lijkt er op dat aan de basis
van alle meditaties, welke die ook zijn, het streven ligt
van de mens naar het ware geluk. De vele verschillende
uitingsvormen kunnen worden verklaard doordat mensen verschillend
van aard zijn. Osho beweert dat er voor ieder mens een
meditatie bestaat die overeenstemt met zijn/haar inborst.
Het komt er enkel op aan dat ieder mens die voor meditatie
kiest een methode zoekt en vindt die voor hem/haar geschikt
is.
terug
- Psychological
Commentaries on the Teachings of Gurdjieff and Ouspensky door Maurice Nicoll
- Meditatiehandboek,
vrij zijn in het hier en nu ISBN
90 71985 687 door Osho
- Het
Boek der Geheimen, 112 meditaties uit de Vigyan Bhairava
Tantra van Shiva door Osho
- Op
Zoek Naar het Wonderbaarlijke door Ouspensky
- Alchemie
van het Geluk door Hazrat Inayat Khan ISBN
90-73207-22-3
- The
Collected Works of Ramana Maharshi door Arthur
Osborne
- Commentaries
on Living door J. Krishnamurti
- The
First and the Last Freedom door J. Krishnamurti
|
